Lập hồ sơ đề nghị nâng hạng di tích cấp quốc gia đối với di tích đền Bắc Lệ (huyện Hữu Lũng) và hang ngườm sâu (huyện Chi Lăng)

Ngày 03/6/2025, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lạng Sơn đã phối hợp  sở Nông nghiệp và Môi trường, các đơn vị liên quan tổ chức đoàn công tác tới hai huyện Hữu Lũng và Chi Lăng tổ chức cuộc họp thẩm định thống nhất lập hồ sơ khoanh vùng các khu vực bảo vệ di tích, hoàn chỉnh hồ sơ đề nghị xếp hạng  di tích cấp quốc gia đối với di tích Đền Bắc Lệ (xã Tân Thành huyện Hữu Lũng) và Hang Ngườm Sâu (xã Gia Lộc huyện Chi Lăng).

Đồng chí Lưu Bá Mạc, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì cuộc họp.

    Đền Bắc Lệ có tên chữ là “Bắc Lệ Linh Từ”  hay còn được gọi là Đền Công Đồng Bắc Lệ, là một quần thể di tích tâm linh nằm tọa lạc trên một ngọn đồi tại thôn Bắc Lệ, xã Tân Thành huyện Hữu Lũng. Theo nghiên cứu, đền Bắc Lệ được xây dựng vào khoảng thế kỷ XVI-XVII,  trải qua năm tháng, ngôi đền nhiều lần được trùng tu, tôn tạo nhưng vẫn giữ được nét đẹp của kiến trúc và những di vật cổ vật có giá trị như: hệ thống tượng lớn nhỏ làm từ gỗ mít, sơn xon thiếc vàng, những bức hoành phi, câu đối, tượng voi được chạm trổ tinh tế. Tục thờ Mẫu của người Việt ở  được biểu hiện khá đầy đủ trong đền Bắc Lệ, nét độc đáo nhất của đền Bắc Lệ nằm ở chỗ đối tượng được suy tôn trong đền là Bà Chúa Thượng Ngàn - một trong ba vị Tam tòa Thánh Mẫu trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt Nam: Mẫu Thượng Thiên cai quản miền trời, Mẫu Thượng Ngàn cai quản miền rừng núi, Mẫu Thủy (Mẫu Thoải) cai quản miền sông nước. Đền Bắc Lệ được UBND tỉnh Lạng Sơn công nhận di tích lịch sử, văn hóa cấp tỉnh theo Quyết định số 535/1992/UBQĐ ngày 25/10/1992. Đền Bắc Lệ giữ một vị trí quan trọng trong đời sống tâm linh của Nhân dân trong vùng, là ngôi đền nổi tiếng ở tỉnh Lạng Sơn và được xem là một trong 8 ngôi đền linh thiêng nhất cả nước. Với những giá trị lịch sử, tín ngưỡng và kiến trúc, đền Bắc Lệ có đủ điều kiện để nâng cấp xếp hạng di tích cấp quốc gia. Với chức năng, nhiệm vụ chuyên môn. Bảo tàng tỉnh Lạng Sơn đã nghiên cứu, tham mưu sở VH,TT&DL phối hợp với các sở, ngành, các cơ quan liên quan và địa phương có di tích lập hồ sơ đề nghị xếp hạng di tích cấp Quốc gia trình Bộ VH,TT&DL xét duyệt.

Đoàn công tác đã khảo sát thực địa di tích và khu vực dự kiến khoang vùng bảo vệ di tích Đền Bắc Lệ, đối chiếu hồ sơ khoanh vùng bảo vệ di tích, hồ sơ đề nghị nâng hạng di tích do Bảo tàng tỉnh, phòng VHKHTT huyện Hữu Lũng và đơn vị tư vấn phối hợp  xây dựng, đóng góp các ý kiến để chỉnh sửa hoàn thiện hồ sơ

Cổng ngôi Đền Bắc Lệ xã Tân Thành, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn

    Buổi chiều cùng ngày, Đoàn công tác đã khảo sát thực địa di tích Hang Ngườm Sâu tại xã Gia Lộc huyện Chi Lăng. Hang Ngườm Sâu được Bảo tàng tỉnh phát hiện có giá trị nghiên cứu về mặt khảo cổ học từ năm 1998. Đến năm 2000, hang được tiến hành đào thám sát và phát hiện một số hiện vật khảo cổ học có giá trị. Tháng 7/2023, Bảo tàng tỉnh phối hợp với Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) tiến hành khai quật di chỉ khảo cổ tại hang Ngườm Sâu (thôn Làng Giang, xã Gia Lộc, huyện Chi Lăng), việc khai quật một cách quy mô, bài bản với sự tham gia của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu của Viện Khảo cổ học đã phát hiện trên 900 hiện vật khảo cổ học. các loại hình hiện vật được tìm thấy bao gồm hòn ghè, công cụ hạch đá, rìu mài lưỡi, công cụ mảnh, mảnh tước, dấu và nguyên liệu tạo dấu Bắc Sơn, mảnh tách, đá nguyên liệu... Ngoài các hiện vật trên, tại 2 hố khai quật ở hang Ngườm Sâu, các nhà khoa học còn tìm thấy lớp đất sét vàng chứa các hóa thạch xương, răng động vật.  Những dấu tích còn lại trên trần hang, trong trầm tích (thể lắng đọng các vật liệu đất đá sinh ra từ quá trình địa chất) sớm nhất dưới lòng hang cho thấy đây là một di tích hiếm gặp. Các hiện vật được phát hiện chứa đựng giá trị nghiên cứu về cổ địa chất, cổ sinh địa tầng và khảo cổ học. Đánh giá sơ bộ bước Quốc gia đầu, các chuyên gia nhận định di chỉ khảo cổ hang Ngườm Sâu không chỉ hàm chứa các giá trị về khảo cổ học mà còn bao gồm các giá trị nghiên cứu về cổ sinh địa tầng, cổ địa chất thông qua phát hiện hóa thạch trên trần hang. Đây là một di chỉ khảo cổ “hiếm gặp” không chỉ của Lạng Sơn mà còn ở phạm vi khu vực phía Bắc Việt Nam, mang tầm phạm vi quốc gia, đây cũng là cơ sở quan trọng để các nhà nghiên cứu có thể thực hiện các nghiên cứu so sánh nhằm tìm hiểu quá trình tiến hóa trong văn hóa Bắc Sơn. Di chỉ này đã đánh dấu bước tiến mới trong lĩnh vực cổ nhân, cổ sinh và môi trường không chỉ ở Lạng Sơn mà còn sẽ rất hữu ích cho nghiên cứu so sánh với các di chỉ khác trong khu vực Đông Nam Á. Bảo tàng tỉnh Lạng Sơn đã tham mưu Sở VHTT&DL lập hồ sơ trình  UBND tỉnh xếp hạng di tích cấp tỉnh trong năm 2024. Ngày 21/12/2024 Hang Ngườm Sâu được công nhận di tích khảo cổ (di tích cấp tỉnh) theo Quyết định số 2284/QĐ-UBND của UBND tỉnh Lạng Sơn.

Thực hiện nhiệm vụ được giao, Bảo tàng tỉnh Lạng Sơn tiếp tục tham mưu, nghiên cứu, bổ sung hoàn thiện hồ sơ đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng cấp quốc gia đối với di tích Đền Bắc Lệ, xã Tân Thành, huyện Hữu Lũng và di tích khảo hang Ngườm Sâu, xã Gia Lộc, huyện Chi Lăng trong năm 2025 .

  Đồng chí Lưu Bá Mạc, Phó Giám đốc Sở cùng đoàn cán bộ đi thực địa tại Hang Ngườm Sâu

   Các đại biểu dự họp đều thống nhất  02 di tích trên đủ điều kiện nâng cấp trình xếp hạng di tích cấp quốc gia, việc nâng hạng di tích cũng nhằm tuyên truyền giá trị di tích, góp phần cho việc bảo tồn và phát huy giá trị di tích, làm phong phú thêm tuyến, điểm du lịch công viên địa chất Lạng Sơn. Các đại biểu đã thảo luận đóng góp thêm ý kiến vào việc hoàn chỉnh hồ sơ, các khu vực khoanh vùng bảo vệ di tích, bàn các phương án, giải pháp thực hiện tốt quy hoạch khoanh vùng bảo vệ di tích. Lãnh đạo Sở VH, TT&DL đã tiếp thu các ý kiến góp ý, giao cho Bảo tàng tỉnh tiếp tục  chỉnh sửa, hoàn thiện hồ sơ nâng cấp di tích Đền Bắc Lệ, Hang Ngườm sâu trình Bộ VH,TT&DL xem xét xếp hạng cấp Quốc gia trong năm 2025./.

                                                   Đinh Thu Toàn

                                              Bảo Tàng tỉnh Lạng Sơn

Một số hình ảnh của buổi làm việc